Jednym z kluczowych objawów depresji jest utrata umiejętności cieszenia się drobnymi sprawami i odczuwania radości. Chorzy na depresję najczęściej są smutni, choć nie u wszystkich smutek dominuje – czasem w jego miejsce pojawia się zobojętnienie i poczucie wszechogarniającej pustki. Następstwem tego stanu ducha jest coraz rzadsze angażowanie się przez chorych w aktywności sprawiające im kiedyś radość, a tym samym coraz mniej otrzymywanych zwrotnie pozytywnych wzmocnień.
Już w latach 70 tych opracowano terapię nazwaną „aktywacją behawioralną” lub „aktywacją zachowania ”, której założeniem jest w pierwszej kolejności ustalenie czynności, które wpływają na nastrój, a następnie nauka planowania konkretnych zachowań, które są przyjemne i wzmacniają interakcje z ludźmi. Chory jest racjonalnie nakłaniany, aby mimo negatywnego nastawienia wykonywał zadania rutynowe (mycie, ubieranie, przygotowanie posiłku) i czerpał zadowolenie z ich wykonania. To podejście terapeutyczne zakłada, że ludzie mogą mieć niepomocne myśli, a mimo to działać efektywnie i robić w życiu to, co ważne. Aktywacja behawioralna nie ma na celu sama w sobie obniżenia poziomu lęku, smutku czy stresu (tak jak dzieje się w tradycyjnej terapii poznawczo-behawioralnej). Terapia ta ma raczej wyrobić w pacjencie przekonanie o konieczności poszukiwania pozytywnych wzmocnień mimo lęku, smutku czy stresu.
Metoda aktywacji behawioralnej stosowana jest odruchowo przez „walczących” z depresją chorych. Na forum TacyJakJa.pl użytkownicy dzielą się swoimi małymi sukcesami, np. w wątku „ Trzy rzeczy, za które mogę siebie dziś pochwalić”, trust_me pisze: „ 1. Odważyłam się porozmawiać, na bardzo ciężki dla mnie temat. 2. Poszłam do pracy 3. Nie poddałam się po otrzymaniu bardzo bolesnej wiadomości”.
Jedną z części e-dzienniczka osób monitorujących swój nastrój w TacyJakJa.pl jest lista „Dziś mi się udało”, a na niej 19 punktowanych pozycji np. „Dziś mi się udało… racjonalnie odżywiać tj. zjeść 3-5 posiłków, …. spać co najmniej 8 godzin, …ograniczyć kofeinę do przynajmniej 1 kubka kawy, ….minimum godzinę spędzić na rozmowie lub w towarzystwie innych osób, …. przebywać 30 min na świeżym powietrzu” itd.
Warto pamiętać, że każda dobrze wykonana praca ma silne działanie terapeutyczne i przeciwdepresyjne. Jak mówi w Polityce z lipca 2012 prof. Bohdan Wasilewski, psychiatra i psychoterapeuta: „(..wokół nas) Sporo okazji do załamania. A jednocześnie kurczenie się zasobów, które miały funkcję ochronną. Jak na przykład praca w poprzednich pokoleniach. Twórczość, ale rozumiana szeroko – w tej konwencji mieściłby się i szewc, który naprawia buty i co dzień widzi namacalne dowody swojej pracy, i ktoś hodujący warzywa – ma działanie ochronne, rozładowuje napięcie.”
Ostatnie badania pokazują, że aktywacja zachowań okazuje się być niezwykle skuteczną i trwałą metodą w walce z obniżonym nastrojem u osób starszych. Ponieważ może być prowadzona przez nie-terapeutów (np. pielęgniarki) w ramach szerszego, prowadzonego przez terapeutę programu, okazała się metodą relatywnie tanią i dostępną, co jest niewątpliwie jedną z przyczyn powrotu tej koncepcji po 40 latach.
Na podst.
• Behavioral activation treatments of depression: a meta-analysis. P. Cuijpers, A. van Straten, L. Warmerdam Clinical Psychology Review, 2007; 27: 318-326
• American Association for Geriatric Psychiatry (AAGP) 2013 Annual Meeting. Abstract NR 08. Presented March 15, 2013.
