Marihuana – narkotyk, zaliczany do lekkich, wywołujący umiarkowane uzależnienie fizyczne – jest tematem licznych emocjonalnych debat w mediach i polityce. Dyskusje te ograniczają się zazwyczaj do prezentacji dwu bardzo skrajnych postaw: zgody na legalizację marihuany jako nieszkodliwego środka o uznanych właściwościach leczniczych (czytaj: Marihuana a SM), lub przeciwnie – podtrzymania zakazu jej stosowania ze względu na potwierdzone ryzyko rozwoju psychozy (czytaj: Nowe odmiany marihuany są bardziej psychogenne).
Opinie te nie rozróżniają efektów stosowania marihuany przez osoby w wieku młodzieńczym (będące w okresie rozwoju układu nerwowego do 25 roku życia), od oceny działania marihuany na osoby dorosłe. Nie uwzględniają także różnic w działaniu poszczególnych składników marihuany – tzw. kannabinoidów (np. THC – uważany jest za główny składnik psychotropowy marihuany, podczas gdy kannabidiol (CBD) nie wykazuje żadnego działania psychotropowego, a za to silne przeciwpsychotyczne i przeciwzapalne).
W przeciwieństwie do dysput politycznych, w badaniach naukowych takie rozgraniczenia są jednak podstawowe. W latach 90-tych odkryto istnienie w naszym mózgu Endogennego Układu Kannabinoidowego – systemu produkującego endogenne kannabinoidy, składającego się z enzymów i receptorów wiążących kannabinoidy wewnętrzne (produkowane przez nasz mózg), a także podawane z zewnątrz np. w marihuanie jako alkaloidy roślinne. Kannabinoidy są nierozpuszczalne w wodzie, rozpuszczają się za to w tłuszczach i alkoholach oraz innych rozpuszczalnikach organicznych. Endogenny układ kannabinoidowy zaangażowany jest w wiele fizjologicznych procesów, takich jak: neurogeneza (rozwój układu nerwowego), produkcja neurohormonów, powiązania neuroimmunologiczne, aktywność motoryczna, odczuwanie bólu, system nagrody i pobudzenia, łaknienie. Poznanie jego roli daje szansę na opracowanie nowych leków w wielu schorzeniach.
Od niedawna prowadzone są także badania oceniające ewentualną rolę układu kannabinoidowego dla rozwoju i przebiegu depresji i choroby dwubiegunowej. Koncentrowały się one dotąd na dwu popularnych hipotezach: teorii „samoleczenia” czyli zażywania marihuany w ramach samodzielnego radzenia sobie z objawami choroby (głównie spadkiem nastroju), oraz teorii „rozniecania” (kindling) przez marihuanę predyspozycji do tej choroby. Żadnej z tych hipotez nie udało się jak na razie potwierdzić w sposób naukowy w odniesieniu do depresji i choroby dwubiegunowej.
Jeśli chodzi o depresję, w dużych badaniach epidemiologicznych (US National Comorbidity Survey, oraz badania kanadyjskie i australijskie) wykazano, że im częstsze było palenie marihuany, tym wyższe ryzyko wystąpienia epizodu dużej depresji. Jednak nie potwierdzono związku przyczynowo skutkowego między tymi czynnikami. Jest bardzo możliwe, że osoby z depresją sięgały w przeszłości po marihuanę (która sama w sobie wywołuje poprawę nastroju) w związku ze swoim gorszym samopoczuciem psychicznym. Na podstawie prowadzonych od kilku lat badań prospektywnych (oceniających stan zdrowia obserwowanych osób w kolejnych latach) wydaje się, że wczesne palenie marihuany ( w wieku 15-16 lat), wiąże się z występowaniem zaburzeń nastroju w niedalekiej przyszłości , ale jest to związek umiarkowany i o charakterze przejściowym. Na podstawie obecnych danych nie można stwierdzić, aby palenie marihuany zwiększało ryzyko rozwoju depresji.
Podobnie jeśli chodzi o chorobę dwubiegunową brak obecnie rzetelnych dowodów, aby marihuanę traktować jako czynnik sprawczy. Wiadomo jednak, że istnieje statystyczny związek między pierwszymi kontaktami z marihuaną a wystąpieniem pierwszych objawów maniakalnych. Obserwacje chorych dwubiegunowych zażywających marihuanę wskazują też na dłuższy czas trwania faz maniakalnych ( a u osób nadużywających alkoholu dłuższy czas trwania faz depresyjnych). Jednocześnie inne prace wskazują korzystne efekty kannabidiolu (CBD) : działanie nasenne, uspokajające, przeciwlękowe, przeciwdepresyjne i przeciwdrgawkowe. Potencjalnie CBD może łagodzić zarówno objawy depresyjne, jak i maniakalne. Obecnie prowadzone jest jedno badanie polegające na obserwacji przebiegu choroby dwubiegunowej u osób, którym podawana jest mieszanka CBD , oraz drugiej grupy otrzymującej placebo.
Badania te mogą przyczynić się do opracowania nowych leków przeciwdepresyjnych działających przez system kannabinoidowy (blokowanie lub pobudzanie), a nie –jak dotąd- tylko w mechanizmie podnoszenia poziomu serotoniny czy noradrenaliny.
Na podst. „Marihuana i obłęd” , D.Castle, R.M.Murray, D.C.D’Souza. Cambridge University Press, wydanie II, 2012
