Badanie to pozwala na wczesne wykrycie zmian w szyjce macicy kobiety. Rak szyjki macicy rozwija się długo (przeciętnie przez trzynaście lat) i badania robione, co trzy lata (chyba, że kobieta jest w grupie ryzyka i lekarz zaleci częstsze) pomoże stwierdzić nieprawidłowości i da czas do skutecznego leczenia. Pierwsze badanie cytologiczne każda kobieta powinna zrobić między 20. a 25. rokiem życia ( albo wcześniej, jeśli zaczęła życie seksualne). Badaniu mogą poddać się także dziewice, gdyż błona dziewicza nie zamyka całkowicie wejścia do pochwy i lekarz z odpowiednimi narzędziami może pobrać u takiej pacjentki także próbkę do badania.
Za rozwój raka szyjki macicy odpowiedzialny jest wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) i zarazić się nim jest bardzo łatwo drogą płciową, a więc w grupie podwyższonego ryzyka są kobiety często zmieniające partnerów, ale także palaczki, kobiety stosujące przez długi okres czasu antykoncepcję hormonalną oraz te, które miewają częsta infekcje intymne.
Na badanie najlepiej zgłosić się wkrótce po zakończeniu miesiączki, przez trzy dni przed badaniem należy powstrzymać się od współżycia seksualnego, nie zażywać żadnych leków dopochwowych oraz nie stosować irygacji pochwy.
Wynik cytologii obecnie jest w formie opisowej i zinterpretować go powinien lekarz ginekolog.